TALA FAASAMOA
Matagā le aafia o leoleo i gaoiga taavale i Tafaigata
by Merita Huch, Samoa Times
Faaalia e le Faamasino o le Faamasinoga Maualuga i Samoa, lona lē fiafia tele i le aafia o nisi o leoleo sa galulue i le toese i Tafaigata i se tasi o mataupu ua faasala ai nei se tamaitai Samoa ma se alii Niu Sila i le gaoi.
O lenei mataupu na tulai mai a o tuli le faasalaga faafalepuipui o le tamaitai o Vaioleti Stowers i le toese. Na ave faagaoi ai ni taavale totogi aso (rentals) e ala lea i lana paga na o la galulue faatasi i lenei solitulafono, le alii o Grant Holland o Niu Sila.
O lea alii na agai i fale taavale totogi aso e lua i Apia ma totogi ai le faaaogāina o ni taavale se ono. Na agai ane ma le tamaitai lenei a o i le toese i Tafaigata ua ave i ai taavale ma na taofia uma nei taavale i le lotoā o le falepuipui i Tafaigata.
O taavale nei na lē gata ina faatau i leoleo sa iai i le toese i lea taimi, ae o isi tagata o le atunuu ae na alu atu uma i Tafaigata.
O le faamatalaga a le tamaitai faamasino ina ua faasala le toalua lea i lea solitulafono, e matagā tele le iloa ane o le suesuega o leoleo lava sa aafia ai mai i Tafaigata na unaia le solitulafono.
O leoleo uma na suesueina ma maua ai le aafiaga i lenei mataupu ua faatea uma lava mai ia latou galuega i le toese i Tafaigata ma o nisi o loo faatali le tulai i le faamasinoga ona o lenei lava mataupu.
O le faaiuga o le vaiaso na tea nei lea faatoa tolaulau ai loa le iuga o Stowers ma Holland, ma o Stowers e lima tausaga ia ua faasala faafalepuipui ai ae o Holland e fā masina le sala faafalepuipui ae e tausaga atoa o le a nofo vaavaaia ai i le mae‘a ona tuli o lona faasalaga i Tafaigata.
O le mau a le Faamasinoga, o le tamaitai lava o Vaioleti Stowers lea na fafauina atoa le faatinoga o le solitulafono. Ua toe faafoi uma ane taavale nei i kamupani e lua na gaoi mai ai ma o taavale e toe faafoi lava ae ua mae‘a ona faatau atu i tagata nei e aofia ai ma leoleo.
Faaalia e le tamaitai Faamasino o Elizabeth Aitken e matuā matagā tele lenei faiga a leoleo ma e lē o ni gaioiga nei e tatau ona tausolomua ia i latou sa tatau ona puipuia ma faamalosia le tulafono ona o latou faatino.
O le mataupu lenei na amata ai lava le tele o suesuega lea ua vaaia ai le toatele o i latou na galulue o ni leoleo o le toese ua lē o toe faigaluega ai i lea nofoaga.
Na fetaui lava foi ma le suia o le pulega o Falepuipui lea ua tutoatasi ai nei ma ua iai lava lana ia Komesina ma ana tagata faigaluega ua faatautaia le vaaiga o le falepuipui i Tafaigata faapea le falepuipui o Vaiaata i le motu tele i Salafai.
Faaalia e le Faamasino o le Faamasinoga Maualuga i Samoa, lona lē fiafia tele i le aafia o nisi o leoleo sa galulue i le toese i Tafaigata i se tasi o mataupu ua faasala ai nei se tamaitai Samoa ma se alii Niu Sila i le gaoi.
O lenei mataupu na tulai mai a o tuli le faasalaga faafalepuipui o le tamaitai o Vaioleti Stowers i le toese. Na ave faagaoi ai ni taavale totogi aso (rentals) e ala lea i lana paga na o la galulue faatasi i lenei solitulafono, le alii o Grant Holland o Niu Sila.
O lea alii na agai i fale taavale totogi aso e lua i Apia ma totogi ai le faaaogāina o ni taavale se ono. Na agai ane ma le tamaitai lenei a o i le toese i Tafaigata ua ave i ai taavale ma na taofia uma nei taavale i le lotoā o le falepuipui i Tafaigata.
O taavale nei na lē gata ina faatau i leoleo sa iai i le toese i lea taimi, ae o isi tagata o le atunuu ae na alu atu uma i Tafaigata.
O le faamatalaga a le tamaitai faamasino ina ua faasala le toalua lea i lea solitulafono, e matagā tele le iloa ane o le suesuega o leoleo lava sa aafia ai mai i Tafaigata na unaia le solitulafono.
O leoleo uma na suesueina ma maua ai le aafiaga i lenei mataupu ua faatea uma lava mai ia latou galuega i le toese i Tafaigata ma o nisi o loo faatali le tulai i le faamasinoga ona o lenei lava mataupu.
O le faaiuga o le vaiaso na tea nei lea faatoa tolaulau ai loa le iuga o Stowers ma Holland, ma o Stowers e lima tausaga ia ua faasala faafalepuipui ai ae o Holland e fā masina le sala faafalepuipui ae e tausaga atoa o le a nofo vaavaaia ai i le mae‘a ona tuli o lona faasalaga i Tafaigata.
O le mau a le Faamasinoga, o le tamaitai lava o Vaioleti Stowers lea na fafauina atoa le faatinoga o le solitulafono. Ua toe faafoi uma ane taavale nei i kamupani e lua na gaoi mai ai ma o taavale e toe faafoi lava ae ua mae‘a ona faatau atu i tagata nei e aofia ai ma leoleo.
Faaalia e le tamaitai Faamasino o Elizabeth Aitken e matuā matagā tele lenei faiga a leoleo ma e lē o ni gaioiga nei e tatau ona tausolomua ia i latou sa tatau ona puipuia ma faamalosia le tulafono ona o latou faatino.
O le mataupu lenei na amata ai lava le tele o suesuega lea ua vaaia ai le toatele o i latou na galulue o ni leoleo o le toese ua lē o toe faigaluega ai i lea nofoaga.
Na fetaui lava foi ma le suia o le pulega o Falepuipui lea ua tutoatasi ai nei ma ua iai lava lana ia Komesina ma ana tagata faigaluega ua faatautaia le vaaiga o le falepuipui i Tafaigata faapea le falepuipui o Vaiaata i le motu tele i Salafai.
Tatala le Flea Makeki Fou ile tulaga ole Makeki na mu
Courtesy of Samoa Times
Ua faaleo le agaga fiafia o nisi o le aufaipisinisi i le fili maketi i Savalalo i le vavave o galuega fesoasoani a le Malo ua mafai ona toe vave tatala ai se nofoaga lē tumau e faaauau ai a latou pisinisi auā o lo latou faalagolagomaga lea i tupe o aoga a le fanau ua toe a‘e, ma seleni e tausi ai aiga ma fai ai isi fuafuaga masani e pei o faalavelave.
Peitai o le loto faafetai ua lē natia ai lagona o le lē fiafia o nisi fai fili maketi ona ua leai se amiotonu i le vaevaeina o poloka. “O ma‘ua ma si o‘u toalua sa tolu poloka ae o lea ua na o le tasi, o isi o loo maua lava le numera o a latou poloka sa iai, ua ou lē iloa poo fea o iai le sa‘o o le vaevaega o nei poloka”.
O le sa‘i lea o le finagalo o se tasi o tamalii (taofia lona suafa) ona o lana faamatalaga ua lē o toe maua uma se poloka atoa e pei ona sa iai muamua a o lei mu le maketi ae ua vaevae faa‘afa, ona ese lea o le isi tagata e lisiina le isi itu, ese le isi faipisinisi e faaaogāina le isi itu.
Na maua foi se avanoa e fesiligia ai se tasi o alii faipisinisi. O lana tomumu o ia sa fai lona faleoloa ae e lē o iloa se taimi e toe fau ai ni faleoloa, ae o lea ua sui atu i le poloka e faatau ai lavalava, peitai ua vaaia ni tamai fale e foliga i ni faleoloa i le itu i Sisifo e tuaoi ma le maota o le Tooa Salamasina lea o le a faaaogā e tagata o loo faatau savali solo pepa chips ma pepa twisties ma apa inu.
Fai mai le faamatalaga a lea alii faipisinisi o se pisinisi mai fafo o loo aumaia pepa meaai poo snacks o le Ringo ma le Bongo o le a faaaogāina ia tamai faleoloa o loo fau lava e latou ia latou tupe.
O se tina e lua ana poloka sa faagaioia a o lei mu le maketi ua na faamatala lona fiafia ina ua toe maua se avanoa vave e faaauau ai lana pisinisi. “E ui lava ina lē toe maua a‘u poloka e lua ae ua lava lea e tau toe amata ai. O ai na manatu e vave tali mai le Malo i lo matou mafatia? O a‘u ia ua ou fiafia lava ua toe maua lenei avanoa e faaauau ai si a‘u poloka”.
O le amataga o le vaiaso ua mavae na toe tatala ai le filī maketi lē tumau e le Palemia le susuga Tuilaepa L Sailele Malielegaoi. Na saunoa ai le taitai o le Malo ma ia faailoa se talaaga o le nofoaga i le fitusefulu tausaga ua mavae.
Sa iai se fale tele sa taunuu i ai loli pusafa‘i ona la‘u ai lea e lagisi i vaa tetele e pei o le Tofua ma ave faatau i Niu Sila. Sa tu ai foi le ofisa o faatoaga ae mulimuli ane fausia i le pito i luga o le maketi le ofisa o faatoaga ae faaaogā lalo o se maketi e faatau ai fua o faatoaga.
Sa iai ma le laulau i‘a lea na aveesea ina ua fau le maketi o i‘a o loo iai nei. E tele talafaasolopito o le nofoaga ae sili ona manatua lea nofoaga i mea sa tutupu ai e le gata o misa a tupulaga, ae na misa ai foi ma nisi ulugalii. Na foafoa ai foi faigauo a nisi tama ma teine, ae na sosola ai foi se isi tamaloa ma se fafine o se toalua o se isi tama tane.
Ua faaleo le agaga fiafia o nisi o le aufaipisinisi i le fili maketi i Savalalo i le vavave o galuega fesoasoani a le Malo ua mafai ona toe vave tatala ai se nofoaga lē tumau e faaauau ai a latou pisinisi auā o lo latou faalagolagomaga lea i tupe o aoga a le fanau ua toe a‘e, ma seleni e tausi ai aiga ma fai ai isi fuafuaga masani e pei o faalavelave.
Peitai o le loto faafetai ua lē natia ai lagona o le lē fiafia o nisi fai fili maketi ona ua leai se amiotonu i le vaevaeina o poloka. “O ma‘ua ma si o‘u toalua sa tolu poloka ae o lea ua na o le tasi, o isi o loo maua lava le numera o a latou poloka sa iai, ua ou lē iloa poo fea o iai le sa‘o o le vaevaega o nei poloka”.
O le sa‘i lea o le finagalo o se tasi o tamalii (taofia lona suafa) ona o lana faamatalaga ua lē o toe maua uma se poloka atoa e pei ona sa iai muamua a o lei mu le maketi ae ua vaevae faa‘afa, ona ese lea o le isi tagata e lisiina le isi itu, ese le isi faipisinisi e faaaogāina le isi itu.
Na maua foi se avanoa e fesiligia ai se tasi o alii faipisinisi. O lana tomumu o ia sa fai lona faleoloa ae e lē o iloa se taimi e toe fau ai ni faleoloa, ae o lea ua sui atu i le poloka e faatau ai lavalava, peitai ua vaaia ni tamai fale e foliga i ni faleoloa i le itu i Sisifo e tuaoi ma le maota o le Tooa Salamasina lea o le a faaaogā e tagata o loo faatau savali solo pepa chips ma pepa twisties ma apa inu.
Fai mai le faamatalaga a lea alii faipisinisi o se pisinisi mai fafo o loo aumaia pepa meaai poo snacks o le Ringo ma le Bongo o le a faaaogāina ia tamai faleoloa o loo fau lava e latou ia latou tupe.
O se tina e lua ana poloka sa faagaioia a o lei mu le maketi ua na faamatala lona fiafia ina ua toe maua se avanoa vave e faaauau ai lana pisinisi. “E ui lava ina lē toe maua a‘u poloka e lua ae ua lava lea e tau toe amata ai. O ai na manatu e vave tali mai le Malo i lo matou mafatia? O a‘u ia ua ou fiafia lava ua toe maua lenei avanoa e faaauau ai si a‘u poloka”.
O le amataga o le vaiaso ua mavae na toe tatala ai le filī maketi lē tumau e le Palemia le susuga Tuilaepa L Sailele Malielegaoi. Na saunoa ai le taitai o le Malo ma ia faailoa se talaaga o le nofoaga i le fitusefulu tausaga ua mavae.
Sa iai se fale tele sa taunuu i ai loli pusafa‘i ona la‘u ai lea e lagisi i vaa tetele e pei o le Tofua ma ave faatau i Niu Sila. Sa tu ai foi le ofisa o faatoaga ae mulimuli ane fausia i le pito i luga o le maketi le ofisa o faatoaga ae faaaogā lalo o se maketi e faatau ai fua o faatoaga.
Sa iai ma le laulau i‘a lea na aveesea ina ua fau le maketi o i‘a o loo iai nei. E tele talafaasolopito o le nofoaga ae sili ona manatua lea nofoaga i mea sa tutupu ai e le gata o misa a tupulaga, ae na misa ai foi ma nisi ulugalii. Na foafoa ai foi faigauo a nisi tama ma teine, ae na sosola ai foi se isi tamaloa ma se fafine o se toalua o se isi tama tane.